"หลังคลอดลูก คุมกำเนิดแบบไหนดีค่ะ " & " ประจำเดือนหลังคลอดลูก ไม่มาสักที "
สวัสดีครับ เป็นอย่างไรกันบ้างครับ สบายดีไหม ... ? ส่วนผมสบายเวอร์ ๆ 555 แต่วันจันทร์ก็คงต้องกลับไปทำงานตามปกติ หมดเวลาของvacation ของผมซะแล้ว
เคยคิดจะเขียนเรื่องนี้หลายครั้ง เพราะเป็นคำถามที่ถูกถาม 2 รอบ แต่เนื่องจากไม่แน่ใจในความรู้ และความไม่ชำนาญ เพราะผมไม่เคยใช้ "ยาคุมกำเนิด" จึงยังไม่ได้เขียน แต่จะพยายามเขียนแบบให้เข้าใจกันได้ง่าย ๆ นะครับ ไม่ลงลึก
คำถามแรก มารดาหลังคลอด เดินเข้ามาถามผมว่า " หมอค่ะ ต่อจากนี้จะต้องคุมกำเนิดอย่างไรต่อไปคะ "
อันนี้ไม่ยากครับ โดยปกติแล้วการคุมกำเนิดมีหลายแบบ มีทั้งแบบที่ใช้ Hormone กับแบบที่ไม่มี Hormone
1.Hormone method
1.1 ยาเม็ดคุมกำเนิด มีทั้งแบบที่เป็น Oral combined pills (ซึ่งมีส่วนประกอบของทั้ง Estrogen และ Progesterone) และแบบที่เป็น Progestin only pills ( มีเฉพาะ Progesterone อย่างเดียว ) ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด ขึ้นอยู่กับการรับประทานยาว่าสม่ำเสมอหรือไม่
1.2 ยาฝังคุมกำเนิด เป็นอุปกรณ์รูปแท่งขนาดเล็ก ใส่เข้าไปใต้ผิวหนังบริเวณต้นแขน แล้วก็จะปล่อย Hormone Progestin ขนาดต่ำ ๆ ออกมา มีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดได้นานประมาณ 3 ปี ( ปล.แล้วแต่ชนิดเลยครับ ) อัตราล้มเหลวในการคุมกำเนิด 0.05 %
1.3 ยาฉีดคุมกำเนิด ที่ใช้กันก็จะเป็น DMPA ( Progesterone ) จะฉีดทุก 12 สัปดาห์ เข้ากล้ามเนื้อ อัตราล้มเหลวในการคุมกำเนิด 6 %
1.4 ใส่ห่วงคุมกำเนิด ชนิด Levonorgestreal intrauterine device ( progesterone ) เป็นอุปกรณ์รูปตัว T ใส่เข้าไปในโพรงมดลูก มีระยะเวลาในการใช้นาน 5 ปี อัตราล้มเหลวในการคุมกำเนิด 0.2 %
2.Non-Hormone method
2.1 การใส่ถุงยางอนามัย
2.2 Copper T intrauterine device หรือ การใส่ห่วงคุมกำเนิดที่ไม่มีส่วนประกอบของ Hormone สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้นานถึง 10 ปี อัตราล้มเหลวในการคุมกำเนิด 0.8 %
ผมตอบไปว่า " โดยปกติหลังคลอด เวลาคลุมกำเนิด หมอจะไม่ให้คุมกำเนิดที่มีการใช้ estrogen เด็ดขาด เนื่องจากจะมีผลต่อน้ำนมของมารดา และมีโอกาสเสี่ยงที่จะเกิดเส้นเลือดอุดตันได้ ( Venous thromboembolism ) ดังนั้นจะเหลือวิธีใช้แค่ Progestin only pills / Implant ยาฝังคุมกำเนิด / DMPA ยาฉีดคุมกำเนิด / LNG IUD การใส่ห่วงคุมกำเนิด / Copper T IUD / Condom ถุงยางอนามัย "
" แต่การใช้กลุ่ม Hormone ที่เป็น Progesterone คงต้องระมัดระวังผล เรื่องการมีเลือดออกกระปริบกระปรอย น้ำหนักขึ้น อารมณ์แปรปรวน รวมถึงการสะสมแคลเซียมในกระดูกลดลง โดยที่เป็นปัญหามากที่สุด มักจะเป็น DMPA injection ควรจะต้องให้กลุ่มยา แคลเซียม ทานเสริมด้วย , Progestin only pill ก็จะมีปัญหาเรื่องของการทานยา เพราะต้องทานทุกวัน เวลาเดิม พยายามคลาดเคลื่อนให้น้อยที่สุด ซึ่งถ้าเป็นคนไข้ในกลุ่มที่การศึกษาน้อย หรือ กลุ่มวัยรุ่น มักจะพลาดได้สูง เพราะฉะนั้น ผมจึงชอบแนะนำให้ทำ Implant หรือ ใส่ IUD เพราะมีประสิทธิภาพมากในการคุมกำเนิด ผลข้างเคียงของ Hormone ไม่มาก "
** ปล. ถ้าเป็นกลุ่ม Teenage pregnancy < 20 ปี แนะนำให้ Dual protection คือ ให้ใช้ condom ร่วมกับการคุมกำเนิดอีกอย่าง เพื่อความปลอดภัย และยังช่วยป้องกันการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ุร่วมด้วย **
คำถามที่2 มารดาหลังคลอดบุตร 8 เดือน หยุดให้นมแม่แล้ว เดินเข้ามาถามว่า " ประจำเดือนไม่มาสักทีหลังคลอดบุตร จะทำอย่างไรดี ทานยาคุมได้ไหมคะ "
ก่อนอื่น เช็ค UPT( Urine Pregnancy Test ) ก่อนนะครับว่าตั้งครรภ์หรือเปล่า ? ถ้าไม่ได้ตั้งครรภ์ และไม่ต้องให้นมแม่แล้ว สามารถทาน Combined pills ได้ ( จะทำให้ประจำเดือนมาเป็นรอบ สม่ำเสมอ) แต่ต้องประเมินก่อนว่าเรามีข้อห้ามใช้Estrogenอะไรบ้าง
- ปวดศีรษะแบบ Migraine
- มีประวัติตนเอง หรือ ญาติ ที่มีภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด ( venous thromboembolism )
- มีภาวะตับอักเสบ หรือเนื้องอกที่ตับ
- มีปัญหาเป็นโรคความดันโลหิตสูง
- มีเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอดซึ่งยังไม่ได้รับการวินิจฉัย เพราะเรากลัวมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ซึ่งยิ่งให้ Estrogen ก็ยิ่งส่งเสริมการเจริญเติบโตของเนื้องอกกลุ่มนี้
- กลุ่มโรคภูมิแพ้ตัวเอง เช่น SLE ยิ่งทาน ยิ่งมีโอกาสกระตุ้นให้ตัวโรคกำเริบได้
ถ้าพูดคุยแล้ว ไม่มีปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้ ก็จัดไปนะครับ ^^
ขอบคุณรูปภาพจาก http://www.medicthai.com/สุขภาพ/item/92-คุมกำเนิด
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น